กำสรวลสมุทร หรือ กำสรวลศรีปราชญ์ เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นกรุงศรีอยุธยา "ศรีปราชญ์" ไม่มีตัวตนจริง และไม่ได้แต่ง "กำสรวลศรีปราชญ์" พร้อมด้วยกำสรวลสมุทรโคลงดั้น ฉบับตัวเขียน จากสมุดข่อยในหอสมุดแห่งชาติ ชำระโดย อาจารย์ล้อม เพ็งแก้ว และคณะฯ

กำสรวลสมุทร หรือ กำสรวลศรีปราชญ์ เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นกรุงศรีอยุธยา

"ศรีปราชญ์" ไม่มีตัวตนจริง และไม่ได้แต่ง "กำสรวลศรีปราชญ์"

พร้อมด้วยกำสรวลสมุทรโคลงดั้น ฉบับตัวเขียน จากสมุดข่อยในหอสมุดแห่งชาติ ชำระโดย อาจารย์ล้อม เพ็งแก้ว และคณะฯ

รวมหลักฐานจาก คำให้การขุนหลวงหาวัด/คำให้การชาวกรุงเก่า และตำนานศรีปราชญ์ ของ พระยาปริยัติธรรมธาดา กับบท

วิเคราะห์ของ มานิต วัลลิโภดม 

บรรดานักปราชญ์กับนักค้นคว้า รวมถึงนักวิชาการเกือบหมดประเทศ ต่างเชื่อถือแล้วแต่ง "ตำรา" ใช้สอนในสถาบันทุกระดับว่า

ศรีปราชญ์แต่งกำสรวลศรีปราชญ์ แต่ พ. ณ ประมวญมารค (หม่อมเจ้าจันทร์จิรายุ รัชนี) คัดค้านเรื่องนี้ไว้นานแล้ว ว่าศรีปราชญ์

ไม่ได้แต่งกำสรวลศรีปราชญ์ ทรงมีพระนิพนธ์เป็นหนังสือเล่มโต พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๒ มีความตอนหนึ่งโดยสรุปว่า

"ข้าพเจ้าจะแสดงตัวบทกำสรวญว่าปฏิภาณกวีในสมัยพระนารายณ์ทีเรารู้จักกันว่าศรีปราชญ์มิได้แต่งนิราศที่เรารู้จักกันว่ากำสรวญ

ศรีปราชญ์" 

พ. ณ ประมวญมารค เรียกชื่อวรรณคดีเล่มนี้ว่า กำสรวลสมุทรา (ตามชื่อในจินดามณี) แทนชื่อเรียกผิด ๆ ว่า กำสรวลศรีปราชญ์ 

โดยมีพยานหลักฐาน และลักษณะกวีวรโวหาร ฉันทลักษณ์ รวมถึงประวัติศาสตร์โบราณคดีที่กรุงศรีอยุธยา สอดคล้องกันว่า 

กำสรวลเป็นพระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระรมราชาธิราช (โอรสสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ)
กำสรวลสมุทร เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นกรุงศรีอยุธยาหรือ กำสรวลศรีปราชญ์ พ.1 พ. ณ ประมวญมารค เรียก กำสรวลสมุทร (ตามชื่อในจินดามณี) แทนชื่อเรียกผิดๆ ว่า กำสรวลศรีปราชญ์ โดยมีพยานหลักฐานและลักษณะกวีวรโวหาร ฉันทลักษณ์ ผู้เขียน สุจิตต์ วงษ์เทศ พบกับข้อเท็จจริง “กำสรวลสมุทร” หรือ “กำสรวลศรีปราชญ์” เป็นพระราชนิพนธ์ยุคต้นกรุงศรีอยุธยา พร้อมด้วยกำสรวลสมุทรโคลงดั้น ฉบับตัวเขียน จากสมุดข่อยในหอสมุดแห่งชาติ ชำระโดย อาจารย์ล้อม เพ็งแก้ว และคณะฯ ซึ่งได้รวบรวมหลักฐานจากคำให้การขุนหลวงหาวัด คำให้การชาวกรุงเก่า และตำนานศรีปราชญ์ ของ พระยาปริยัติธรรมธาดา กับบทวิเคราะห์ของมานิต วัลลิโภดม ถ่ายทอดด้วยสำนวนภาษาอ่านง่าย พร้อมภาพประกอบ และแผนที่ชัดเจน ซึ่งจะทำให้มีความรู้ความเข้าใจมากยิ่งขึ้น สารบัญ - กำสรวลสมุทร - ต้นฉบับตัวเขียนบนสมุดไทย เรื่อง กำสรวลสมุทร (หรือกำสรวลศรีปราชญ์) จบบริบูรณ์ - บทคัดลอกกำสรวลสมุทร (หรือกำสรวลศรีปราชญ์) ภาคผนวก 1. คำให้การขุนหลวงหาวัด 2. คำให้การชาวกรุงเก่า 3. ตำนานศรีปราชญ์ พระยาปริยัติธรรมธาดา 4. ตำนานศรีปราชญ์ ตามเรือใบขทิงทอง มานิต วัลลิโภดม 5. พระยาตรังกับศรีปราชญ์ ล้อม เพ็งแก้ว