ยุคสมัยและกษัตริย์อย่างใหม่ในพระราชพิธีสิบสองเดือน คงสัจจา สุวรรณเพ็ชร ปกแข็ง

9786168215616

หนังสือเล่มนี้มีวัตถุการศึกษาหลักร่วมกัน คือ บทพระราชนิพนธ์ พระราชพิธีสิบสองเดือน ในพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5 เว้นแต่งานของพิชญา สุ่มจินดา ที่ใช้วัตถุการศึกษาหลักเพิ่มเติมจากผู้เขียนท่านอื่น คือ ใช้จิตรกรรมพระราชพิธีสิบสองเดือนเป็นวัตถุการศึกษาหลักควบคู่ไปกับหลักฐานลายลักษณ์อักษร ทั้งนี้ ผู้เขียนทุกท่านใช้ พระราชพิธีสิบสองเดือน เป็นแกนหลักสำรวจว่าเกิดอะไรขึ้นบ้างในห้วงขณะ (moments) เมื่อสยามพลิกผันเข้าสู่สยามสมัยใหม่?

คำถามและเรื่องเล่าที่เป็นคำตอบเฉพาะตัวของแต่ละท่านมีลักษณะร่วมกัน ต่างกัน จนถึงไม่เชิงเหมือนกัน บทความแรกของธงชัย วินิจจะกูล ตั้งคำถามเบื้องต้นก่อนว่า พระราชพิธีสิบสองเดือน แผกไปจากวรรณกรรมชิ้นอื่นที่เคยมีมาเกี่ยวพระราชพิธีในราชสำนักในแง่ขนบวรรณกรรมและสำนึกภูมิปัญญาอย่างไร? ความแหวกขนบนั้นกำลังบอกอะไรกับเรา?...

ผลงานชิ้นต่อมา อาทิตย์ ศรีจันทร์ ได้ต่อยอดงานวิชาการจากการบรรยายของธงชัยเมื่อปี 2554 โดยมีคำถามสำคัญว่าตัวบท “พระราชพิธีสิบสองเดือน” เกิดขึ้นท่ามกลางบริบทใด? ข้อเสนอหลักของอาทิตย์ คือ พระราชพิธีสิบสองเดือน เกิดขึ้นท่ามกลางบริบทเปลี่ยนผ่านที่ข้อความคิดเรื่องรัฐชาติที่บ่งชี้ผ่านความเป็นศิวิไลซ์กำลังก่อรูปขึ้น ทำให้ พระราชพิธีสิบสองเดือน ผิดแผกไปจากวรรณกรรมเกี่ยวกับพระราชพิธีก่อนหน้า...

ผลงานชิ้นถัดมา คือ งานของวิภัส เลิศรัตนรังษี ที่ฉายภาพการขับเคี่ยวระหว่างกลุ่มอำนาจต่างๆ ใน “โลกการเมืองในพระราชพิธีสิบสองเดือน” ที่ในหลวงรัชกาลที่ 5 ทรงสะท้อนความทรงจำในขณะที่ทรงพระเยาว์ แวดล้อมไปด้วยผู้ใหญ่ ความคาดหวังจากสาธารณะ และความพยายามประสานความกลมเกลียวระหว่างกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆ โดยภาพสะท้อนดังกล่าวได้ฉายผ่านตัวบทและบริบทของ พระราชพิธี 12 เดือน...

ส่งท้าย คือ ผลงานของพิชญา สุ่มจินดา คือ การต่อยอดจากข้อเสนอธงชัยเมื่อ 11 ปีก่อน ผนวกกับข้อเสนอในบทความของธงชัยในบทความแรก พิชญายังสนทนากับตัวเองใหม่กับงานวิจัยชิ้นก่อนของเขาเรื่อง “การศึกษาเชิงประวัติศาสตร์ศิลปะและแนวคิดเชิงสังคมและวัฒนธรรมของจิตรกรรมฝาผนังในพระวิหารหลวงวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม” โดยธงชัยก็ได้อ้างอิงข้อเสนอพิชญานำมาใช้ส่งเสริมจินตภาพการแสดงออกของสำนึกยุคสมัยอย่างใหม่ที่เขาได้อธิบายไปผ่านแว่นมองทางศิลปะ...

หนังสือเล่มนี้ไม่ใช่ประมวลความเข้าใจ พระราชพิธีสิบสองเดือน ฉบับสมบูรณ์ เพราะเหลือกำลังมนุษย์และไม่มีประโยชน์ทางวิชาการถ้าไม่มีทางผิดเลย ความรู้ชุดนี้ยังรอคอยการต่อยอดยิ่งๆ ขึ้นไป ทว่าสามารถเป็นตัวอย่างของประมวลการศึกษาหลากแง่มุมในห้วงขณะเดียวกัน ด้วยวิธีวิทยาของศาสตร์ที่ต่างกัน การแบ่งศาสตร์ช่วยลดรูปความรู้ให้เข้าใจง่ายขึ้น ไม่ใช่มุ่งเข้าใจแต่มุมที่ตัวเองคุ้นเคย ผมจึงขอชวนทุกท่านอ่าน ตั้งคำถาม ร่วมหา “รอยตะเข็บ” ระหว่างศาสตร์ หาคำตอบที่หลากหลายและลุ่มลึกขึ้น ขอให้งานวิชาการในหัวข้อที่ฟังดูเหมือนเลยพ้นจากปัจจุบัน มองไม่เห็นอรรถประโยชน์เล่มนี้นี่แหละ จุดประกายแตกแขนงคำถามที่ดีๆ บำรุงวิจารณญาณและความเพลิดเพลินแก่ผู้อ่านทุกท่านครับ