วิมุตติมรรค พระอุปติสสเถระ รจนา พระพรหมบัณฑิต (ประยูร ธมฺมจิตฺโต) และคณะ แปล

มีคนดีที่เหมือนคนตาบอด ผู้เที่ยวไปในโลกกว้างโดยปราศจากผู้นำทาง ทั้ง ๆ ที่เขาปรารถนาความหลุดพ้น แต่เขาไม่เคยได้ยินการสอนเรื่องความหลุดพ้น เพราะเขาไม่ได้รับรู้เรื่องความหลุดพ้น และเพราะรับรู้มาผิด ๆ เพราะเหตุนี้ เขาถูกครอบงำห่อหุ้มมากไปด้วยความทุกข์ เขาจึงไม่ได้รับความหลุดพ้น แม้เขาปรารถนาจะได้รับความหลุดพ้น แต่เขายังไม่มีหนทางสู่ความหลุดพ้น หนทางเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการบรรลุความหลุดพ้น พระพุทธเจ้าตรัสว่า "ยังมีสัตว์โลกที่มีธุลี คือกิเลสเพียงเล็กน้อยในปัญญาจักษุ พวกเขาจะเสื่อมไปเพราะไม่ได้ฟังธรรม" พระพุทธเจ้ายังตรัสอีกว่า "ภิกษุทั้งหลาย มีปัจจัยสองประการที่ทำให้เกิดสัมมาทิฎฐิ ปัจจัยสองประการเป็นไฉน คือ ปรโตโมสะ (ฟังจากผู้อื่น) และโยนิโสมนสิการ (พิจารณาโดยแยบคาย)" เพราะฉะนั้น ข้าพเจ้า
จึงแสดง "วิมุตติมรรค" 

    "วิมุตติมรรค" เป็นวรรณคดีบาลีประเภทประกรณ์พิเศษ ที่อธิบายไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ และปัญญา อันเป็น "วิมุตติมรรค" (ทางแห่งความหลุดพ้น) เป็นคู่มือสำหรับศึกษาและปฏิบัติธรรม ซึ่งแต่งก่อนหนังสือที่มีชื่อคล้ายกัน คือคัมภีร์วิสุทธิมรรคของพระพุทธโฆสาจารย์ พระเถระผู้รจนาวิมุตติมรรค มีชื่อว่า "พระอุปติสสเถระ" ประวัติความเป็นมาของท่านไม่มีหลักฐานยืนยันชัดเจน ศาสตราจารย์นาไกสันนิษฐานว่า ผู้รจนา คือ "พระอรหันต์อุปติสสะ" ชาวลังกา ผู้ชำนาญพระวินัย และมีชื่อปรากฏอยู่ในคัมภีร์ "ปริวาร" ของพระวินัยปิฎก ท่านมีผลงานแพร่หลายในรัชกาลของพระเจ้าสภะ ผู้ครองราชย์ในลังกา ระหว่าง พ.ศ. 603-653