ชาร์ลส์ โบดแลร์ จิตรกรแห่งชีวิตสมัยใหม่ Le Peintre de La vie moderne รติพร ชัยปิยะพร แปล

ชาร์ลส์ โบดแลร์ (Charles Baudelaire) กวีและนักวิจารณ์ศิลปะแห่งศตวรรษที่ 19 ผู้โด่งดังทั้งในฝรั่งเศสและต่างประเทศ โบดแลร์ยังได้รับการยกย่องว่าเป็น “หนึ่งในบรรดานักวิจารณ์ศิลปะที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของฝรั่งเศส”

ในบทความ ‘จิตรกรแห่งชีวิตสมัยใหม่’ โบดแลร์ได้เสนอแนวคิดทางสุนทรียศาสตร์แนวใหม่ นั่นคือ แนวคิดเกี่ยวกับความงาม เขาชี้ว่า ความงามนั้นมีลักษณะทวิลักษณ์ กล่าวคือมีทั้งลักษณะที่เป็นนิรันดร์ คงที่ นิยามยาก กับลักษณะชั่วคราวซึ่งสัมพันธ์กับสถานการณ์และความเป็นไปร่วมสมัย และเปรียบว่าทวิลักษณ์นี้เป็นเสมือน “จิตวิญญาณ” และ “ร่าง” ของศิลปะ ซึ่งจะเชื่อมโยงกับแนวคิดว่าด้วย ‘ความเป็นสมัยใหม่’

ชีวิตสมัยใหม่นั้นเป็นส่วนสำคัญในการสร้างสรรค์ของศิลปิน แต่ศิลปินจะต้องรู้จักเลือกลักษณะที่เขาเห็นว่าเด่น น่าประทับใจมานำเสนอ และรู้จักดึงลักษณะที่เป็นอมตะออกจากภาวะที่ปรากฏเพียงชั่วคราวโดยบังเอิญ ทั้งนี้ เขาเสนอนิยามศัพท์ “modernité” ไว้ว่า “ความเป็นสมัยใหม่ ประกอบด้วยส่วน (เปลือกนอก) ที่คงอยู่ชั่วคราว ผ่านวูบแล้วแวบหายหรือปรากฏเพียงชั่วแล่น ครึ่งหนึ่ง กับส่วน (แก่นสาร) ที่มีสารัตถะซึ่งดำรงอยู่ชั่วนิรันดร์อีกครึ่งหนึ่ง”

ศิลปะต้องเป็นการดัดแปลงธรรมชาติตามจินตนาการของผู้สร้างสรรค์ เพราะเขาเห็นว่าธรรมชาตินั้น “ดิบ” และ “เถื่อน” เพราะฉะนั้น ต้องใช้ศิลปะเข้ามาขัดเกลาดัดแปลงให้หมดมลทิน งานศิลปะจึงมิใช่การลอกเลียนธรรมชาติ แต่เกิดจากการจัดสรรเลือกเฟ้นองค์ประกอบจากธรรมชาติมาสร้างใหม่ จัดระบบใหม่ ตามความรู้สึกนึกคิด ความทรงจำ และจินตนาการ ตลอดจนความชำนาญด้านฝีมือของผู้สร้าง ด้วยเหตุนี้ โบดแลร์จึงชื่นชมหญิงที่งามเพราะแต่งอย่างมีศิลปะมากกว่าหญิงที่งามตามธรรมชาติ นอกจากนี้ยังเห็นว่า แฟชั่น (la mode) ซึ่งสร้างสรรค์ขึ้นอย่างชาญฉลาดยังเป็นเสมือนการปรับแปลงธรรมชาติให้งามสูงส่ง สำหรับเขา เสื้อผ้าที่เป็นแฟชั่นและเครื่องประดับที่รับกันนี้เป็นสิ่งเสริมเสน่ห์ แสดงถึงความพยายามใหม่ๆ ของมนุษย์ที่จะไปสู่ความงามหรือสู่อุดมคติ