30 วัน ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา ประวัติศาสตร์ย่นย่อและความท้าทายใหม่ของวงการสิ่งพิมพ์อังกฤษ

30 วัน ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา ประวัติศาสตร์ย่นย่อและความท้าทายใหม่ของวงการสิ่งพิมพ์อังกฤษ สำนักพิมพ์ openbooks พิมพ์ครั้งแรก ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ มี ๒๐๖ หน้า

       ในรอบหลายปีที่ผ่านมานี้ วงการสิ่งพิมพ์ไทยเผชิญหน้าความเปลี่ยนแปลงอย่างสูง หนังสือพิมพ์รายวันถูกท้าทายจากหนังสือพิมพ์ออนไลน์ และความผันผวนของโฆษณาตามการแกว่งไกวของภาวะเศรษฐกิจไทยในช่วงหนึ่งทศวรรษที่ผ่านมา นิตยสารไทยถูกท้าทายจากการไหลบ่าเข้าสู่ประเทศของนิตยสารหัวนอก สำนักพิมพ์ขนาดกลางและเล็กถูกท้าทายจากสำนักพิมพ์ใหญ่และสำนักพิมพ์หน้าใหม่ที่โหมพิมพ์หนังสือกระแสลงสู่แผง จนที่วางอันน้อยนิดของร้านหนังสือไทยได้ถูกแย่งชิงไปโดยหนังสือวัยหวาน กลายเป็นปัญหาต่อเนื่องถึงวงการวรรณกรรมและวงการหนังสือสาระ ที่ยอดขายตกลงอย่างน่าใจหาย จนยากจะหาสำนักพิมพ์ไหนกล้ารับพิมพ์งานให้นักเขียนหน้าใหม่หรืองานที่เสี่ยงภัยต่อยอดขาย

ทั้งนี้ ชั่วโมงการอ่านและร้านหนังสือในประเทศหาได้ลดจำนวนลง หากแต่การเพิ่มขึ้นของร้านเครือข่ายขนาดใหญ่และการล้มหายตายจากของร้านหนังสือขนาดเล็ก ได้ทำให้รูปแบบการวางและการกระจายหนังสือเป็นไปในลักษณะที่ส่งเสริมกระแสให้รุนแรงยิ่งขึ้น ทางออกของผู้ผลิตหนังสืออิสระทั้งหลายจึงต้องมุ่งไปที่การพบผู้อ่านโดยตรงในงานสัปดาห์หนังสือแห่งชาติ ซึ่งจำหน่ายหนังสือให้กับผู้อ่านในราคาลดจากปกมากกว่าร้านหนังสือ

นับเป็นการตอกตะปูปิดฝาโลงร้านค้าขนาดเล็กพร้อมสวดศพให้เสร็จสรรพเมื่อทุกคนหอบหนังสือกลับบ้านด้วยความอิ่มเอมใจ หากแต่ถ้าไม่ทำเช่นนี้ ในโลงนั้นคงต้องบรรจุศพของสำนักพิมพ์ขนาดเล็กและขนาดกลางลงไปด้วย

ในที่สุดประเทศไทยคงเต็มไปด้วยซากศพของผู้ผลิตสินค้าทางปัญญาที่ลาตายกันเกลื่อนกลาด ในขณะที่ผู้ผลิตสินค้าตอบสนองต่อตลาดกวาดเอาทรัพยากรอันจำกัดเข้ากระเป๋าไปอย่างสุขสม พร้อมด้วยคำสรรเสริญจากผู้คนในวงการด้วยเอามาตรฐานด้านกำไรสูงสุดเป็นเครื่องชี้วัดสำคัญประการเดียว

สภาวะเช่นนี้ทำให้นักเขียน สำนักพิมพ์ ร้านหนังสืออิสระจำนวนไม่น้อยตกอยู่ในความรันทดหดหู่ ด้วยมองไม่เห็นทางรอดออกจากวงจรอุบาทว์เหล่านี้ อันเป็นสภาวะทางอารมณ์เดียวกับที่เกิดขึ้นกับคนไทยทั้งประเทศ เมื่อทอดสายตามองไปยังการเมืองไทยที่เลวร้ายหนักหนากว่าหลายเท่า

เมื่อเกิดปัญหา เรามักจะพร่ำบ่นถึงความโชคร้ายและชะตากรรมของตนเอง โดยลืมมองไปว่า ปัญหาที่เรากำลังเผชิญหน้าอยู่นั้นหาใช่เรื่องใหม่ หากแม้สังคมที่ก้าวหน้าและมีความเข้มแข็งทางปัญญาก็ยังต้องประสบพบผ่าน

สิ่งที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมดล้วนเกิดขึ้นแล้วในประเทศอังกฤษ

และอังกฤษผู้เป็นเสาหลักของอุตสาหกรรมการพิมพ์โลก ก็กำลังปรับตัวอย่างยิ่งยวดเพื่อรับมือกับความเปลี่ยนแปลงที่กำลังเกิดขึ้น


หนังสือ 30 วัน เล่ม 3 นี้ พาท่านผู้อ่าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่สนใจสิ่งพิมพ์ ทั้งหนังสือพิมพ์ หนังสือเล่ม และร้านหนังสือ เข้าสู่อุตสาหกรรมการพิมพ์ของประเทศอังกฤษด้วยการสรุปรวบยอดประวัติศาสตร์การพิมพ์ การจัดจำหน่าย การสร้างร้านขายหนังสือ ทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่ รวมทั้งกิจการสำนักพิมพ์อันหลากหลาย มาให้ผู้อ่านเห็นภาพอย่างใกล้ชิด ผ่านการเดินทางสองครั้งหลังสุดของผู้เขียน คือเมื่อปี 2005 และ 2007 ภายใต้โครงการ International Young Publisher of The Year โดยการสนับสนุนอย่างดียิ่งของบริติช เคาน์ซิล กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ และบริติช เคาน์ซิล กรุงเทพมหานคร ขอขอบคุณในไมตรีจิตและมิตรภาพที่ทั้งสองหน่วยงานขององค์กรแห่งนี้มอบให้ จนมีโอกาสได้ถ่ายทอดประสบการณ์เผยแพร่สู่ผู้อ่าน

หนังสือเล่มนี้ แม้จะกระท่อนกระแท่นไปบ้าง ด้วยข้อจำกัดทางด้านเวลา ที่ไม่อนุญาตให้คนเขียนหนังสือไทยจดจ่อกับเรื่องหนึ่งเรื่องใดได้อย่างต่อเนื่อง เพราะต้องประกอบกิจอันหลากหลายในระหว่างทำงานเขียนไปด้วย หากแต่คงพอช่วยให้ท่านผู้อ่านเห็นปัญหา การรับมือแก้ไข การปรับตัวเข้าสู่สิ่งแวดล้อมใหม่ของผู้ประกอบการในประเทศที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจและปัจจุบันยังทรงอิทธิพลทางด้านวัฒนธรรมอย่างยิ่งต่อชาวโลกได้

และถ้ามองออกไปให้ไกลจากวงการสิ่งพิมพ์ ภูมิปัญญาใหม่สำหรับรับมือและแก้ไขปัญหาที่กำลังเกิดขึ้นในทุกๆ มิติของโลกนั้น เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งยวดที่จะต้องถูกพิจารณา ขบคิด และตัดสินใจอย่างจริงจัง เพื่อโลกในวันข้างหน้าจะเป็นโลกที่ทุกคนปรารถนา หาใช่โลกแห่งจินตนาการที่มีอยู่เพียงในหน้ากระดาษของวรรณกรรมชั้นเยี่ยม ซึ่งถูกซุกไว้ในห้องเก็บหนังสือหลังร้าน รอวันให้นักอ่านหลงทางมาเปิดพบเมื่อโลกประสบหายนะถึงที่สุดแล้ว

ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา