พงศาวดารญี่ปุ่น ฮิโช ไซโต, เอลิซาเบธ ลี ยูปิเตอร์ แปล

หนังสือเล่มนี้กล่าวเรื่องราวพงศาวดารของญี่ปุ่นตั้งแต่สมัยปกรณัมสืบเนื่องต่อมาจนสมัยประวัติศาสตร์ กระทั่งจุดเริ่มต้นของญี่ปุ่นสมัยใหม่ในรัฐบาลเมจิ ท่วงทำนองเป็นการเล่าเรื่องราวพอเห็นภาพรวม ความเป็นมาความสืบเนื่องของการเมืองการปกครอง และเหตุการณ์สำคัญต่างๆ สิ่งที่น่าสนใจก็คือ แม้กระทั่งในปัจจุบัน หากสำรวจหนังสือเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นที่วางขายอยู่ในตลาด หากไม่นับหนังสือวิชาการบางเล่ม พงศาวดารญี่ปุ่นฉบับแปลของยูปิเตอร์นี้ ก็ยังให้รายละเอียดและข้อมูลที่มากกว่า และถูกต้องแม่นยำกว่าหนังสือในปัจจุบัน ทั้งที่พิมพ์มาเกือบ ๑๐๐ ปีแล้ว ดูเหมือนว่าองค์ความรู้เกี่ยวกับประเทศญี่ปุ่นในเชิงประวัติศาสตร์ ในรูปแบบของหนังสือทั่วไปนอกจะไม่ได้ก้าวไปข้างหน้าแล้ว ยังอาจจะเสื่อมถอยลงไปยิ่งกว่าสมัยก่อน

ประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นเต็มไปด้วยเรื่องราวเข้มข้น ทั้งเหตุการณ์และจินตนาการ อ่านสนุก ชวนติดตาม เมื่ออ่านแล้วก็ชวนให้ต้องการแสวงหาความรู้เพิ่มเติม อีกทั้งยังให้มิติของสังคมมนุษย์ โดยเฉพาะในเรื่องการเมืองการปกครองที่น่าใคร่ครวญครุ่นคิด ด้วยกาลเวลาที่ยาวนาน เหตุการณ์ที่ผันผวนเปลี่ยนแปลง ทำให้มองเห็นภาพไกลของสังคมการเมืองของมนุษย์ เปิดโลกทัศน์และมุมมองออกไปจากเงื่อนไขเฉพาะหน้าของปัจจุบัน เมื่อได้เห็นภาพไกลเช่นนั้นแล้ว หันมองกลับมายังสังคมปัจจุบันอีกครั้งก็ย่อมจะได้ความละเอียดลึกซึ้งขึ้นไม่มากก็น้อย

ส่วนที่เป็นศูนย์กลางของพงศาวดารนี้ย่อมจะเป็นเรื่องราวของชนชั้นปกครอง ตั้งแต่สมัยของเทพ ต่อมาด้วยจักรพรรดิที่สืบสายมาจากเทพ ที่ล้วนเป็นนิทานก่อนสมัยประวัติศาสตร์ ความโดดเด่นของการเมืองของญี่ปุ่นในอดีตคือการใช้หุ่นเชิดเพื่อชักใยอำนาจอยู่เบื้องนอก เหมือนกับการชักหุ่นกระบอกบุนระกุ เหตุการณ์นี้เริ่มต้นเมื่ออำนาจของขุนนางเริ่มคุกคามอำนาจของจักรพรรดิ จึงเกิดประเพณีที่จักรพรรดิญี่ปุ่นต้องสละราชสมบัติเพื่อสำเร็จราชการ คือออกมาเป็นจักรพรรดินอกตำแหน่ง และบงการจักรพรรดิในตำแหน่งอีกที เพื่อต่อรองอำนาจกับขุนนาง แต่สุดท้ายเมื่อเกิดระบอบโชกุนขึ้น ตำแหน่งโชกุนซึ่งมีจุดเริ่มต้นมาจากการเป็นขุนศึกก็เผด็จอำนาจ สำเร็จราชการแทนจักรพรรดิ ทว่าไม่นานโชกุนก็ถูกสำเร็จอำนาจโดยชิกเก็น ซึ่งเป็นตำแหน่งรองจากโชกุนอีกที เท่ากับว่าโชกุนที่เป็นผู้ชักใยกลับถูกเชิดชักอีกต่อ กลายเป็นเสพียงสัญลักษณ์ไม่ต่างกับจักรพรรดิ นับว่าเป็นเรื่องการเมืองที่น่าอัศจรรย์ไม่น้อย โดยเฉพาะในช่วงเปลี่ยนผ่านอันสับสนอลหม่าน ที่เกิดการต่อสู้ต่อรองกันระหว่างจักรพรรดินอกตำแหน่งกับโชกุนและชิกเก็นเกือบจะในเวลาเดียวกัน กล่าวได้ว่าเป็นการต่อสู้แย่งชิงอำนาจกันของนอมินีที่ต่างบงการกันมากกว่าสามช่วงชั้น เพื่อแย่งชิงความเป็นใหญ่