จักรวาลในหนึ่งย่อหน้า อุทิศ เหมะมูล

“คิดอย่างง่ายที่สุด นักเขียน (ต้องเป็นนักอ่าน) และเคยเป็นนักอ่านมาก่อน ก่อนเป็นนักอ่านเขาเคยริเริ่มและเล็มอ่านเปะปะมาก่อน ย้อนกลับไปเพียงนี้ ที่จุดสามัญที่สุด เขายืนอยู่ในร้านหนังสือหรือห้องสมุด หนังสือวางอยู่ตรงหน้า เขาไม่รู้จักใดๆ เลยว่าหนังสือตรงหน้านั้นใครเป็นผู้เขียน แน่ละว่าเขาอาจสนใจมันเพราะชื่อเรื่อง เพราะการออกแบบปกและรูปเล่มที่สะดุดตา เขาหยิบมันขึ้นมาพิศดูความหนาบางของเล่ม มีภาพประกอบหรือตัวอักษรเป็นพืด เขาหยิบหนังสือเล่มนั้นขึ้นมาแล้ว (แสดงว่ามันมีความน่าสนใจในระดับหนึ่งทีเดียว) พลิกอ่านปกหลัง อาจมีเรื่องย่อให้อ่าน คำนิยม หรือวรรคตอนสำคัญในหนังสือเล่มนั้น (ทุกอย่างเท่าที่ทำได้แหละที่เร้าให้หยิบจับซื้อหา)

ยัง ยังไม่พอ เปิดไปที่หน้าคำนำสำนักพิมพ์ และอาจจะอ่านข้ามๆ เพราะรู้ว่าสำนักพิมพ์ต้องอวยหนังสือในสำนักของตนอยู่แล้ว (เราเลยตัดสินใจไม่เขียนคำนำให้กับหนังสือเล่มนี้!) เปิดไปที่หน้าคำนำนักเขียน (มันอวยตัวเองแน่ๆ – เช่นกัน เราเลยตัดสินใจไม่ให้คนเขียนหนังสือเล่มนี้มันเขียนคำนำ) แต่ จุดนี้ หน้าต่างนี้ เราจะเห็นรู้ทัศนคติของนักเขียนว่าเป็นอย่างไร อวดโอ่หรือถ่อมตน หรือแสร้งอวดโอ่และแสร้งถ่อมตน เป็นคนมีความสามารถและทะเยอทะยาน หรือไร้ทั้งสองสิ่งอย่าง คำนำของนักเขียนนั้นอาจจะป้ำๆ เป๋อๆ น่ารักน่าชัง หรือถึงขั้นอีลุ่ยฉุยแฉก น่าชิงชังชวนสลดก็ว่ากันไป

แต่ แต่ ความสำคัญมันอยู่ตรงนี้ หน้าแรกของเรื่องแต่ง จะขึ้นต้นว่า บทนำ บทที่หนึ่ง บทที่ศูนย์ หรือเป็นชื่อบทเลยก็ช่าง เขา – คนที่กำลังจะตัดสินใจหยิบหนังสือเล่มนั้นกลับบ้านหรือไม่นั้น – เริ่มอ่านย่อหน้าแรก อ่านให้รู้ว่าไหนมันเรื่องอะไรกัน อ่านเพื่อค้นหาความสัมพันธ์ระหว่างเขากับตัวหนังสือ ว่าเชื่อมต่อกันได้หรือเปล่า (มันจะต้องมีสักอาการแหละที่ทำให้เขา – ผู้อ่าน รู้สึกอะไรขึ้นมา) และย่อหน้าแรกนั้นแหละจะเป็นตัวชี้วัดตัดสินสุดท้าย ว่าเขาจะเอาหนังสือเล่มนั้นติดตัวกลับบ้านไปด้วยหรือไม่”

“เรื่องแต่งคือจักรวาลหนึ่ง เห็นได้ชัดจากนิยาย มันมีเรื่องเล่า หลักปรัชญาและความเชื่อ วางรากฐานของระบบระเบียบและวิธี ที่เหล่าทั้งหลายในนิยายจะต้องดำรงอยู่ด้วยกัน อาจเหมือนหรือไม่เหมือนในโลกความเป็นจริงก็ได้ (แต่นี่ไม่ใช่จุดหมายที่ผู้เขียนต้องการกล่าวถึง) ที่อยากกล่าวถึงก็คือ ในจักรวาลอันกว้างใหญ่นั้นมีพิมพ์เขียวอยู่ในย่อหน้าแรกของนิยายด้วย เพราะไม่เพียงอ่านแล้วจะกระตุ้นเร้าความสนใจให้นักอ่านอยากอ่านต่อไปจนจบหรือไม่เท่านั้น แต่มันยังบอกเป็นนัย ส่งรหัสสัญญาณ ถึงสิ่งที่จะเกิดมีในเรื่องทั้งหมด ไม่ใช่เพียงเรื่องราว แต่เป็นศิลปะของเรื่องราวด้วย มันไม่เพียงเร้าผู้อ่าน แต่ได้เผยแสดงศักยภาพอันเข้มข้น การทำงานหนักอย่างยิ่ง กระทั่งอุดมการณ์ของผู้เขียนด้วย

กล่าวให้ชัด บทแรกของนิยายนั้นคือหัวกะทิ (แต่เนื่องจากพื้นที่จำกัดไม่อาจยกบทแรกมาทั้งกระบิได้ และเห็นว่าการพิจารณาเพียงย่อหน้าแรกก็น่าสนใจไม่น้อยไปกว่ากัน)

ดังนั้น ย่อหน้าแรกจึงมีความสำคัญ (ทั้งนักอ่าน นักเขียน นักวิจารณ์ และนักอื่นๆ ในแวดวงวรรณกรรม) ในฐานะที่มันเปิดเผยจักรวาลได้ในเพียงหนึ่งย่อหน้า!”