เทศบาล: พื้นที่ เมือง และกาลเวลา ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์

“เรามิอาจทำความเข้าใจเมือง การบริหารจัดการเมืองสมัยใหม่ในประเทศไทยได้ โดยไม่ทำความเข้าใจกับโครงสร้างทางอำนาจที่เป็นอยู่หลังการปฏิวัติสยาม 2475 นั่นคือ การเมืองท้องถิ่นที่สัมพันธ์กับการบริหารปกครองส่วนท้องถิ่นอันเป็นหนึ่งในสามระดับการบริหารปกครองของประเทศ การเมืองท้องถิ่นนั้นเป็นสนามของการเลือกตั้งที่อยู่ใกล้ตัวกับประชาชน ที่โดยทฤษฎีแล้วสามารถเลือกตัวแทนของพวกเขาไปนั่งในสภาเทศบาล เพื่อทำการออกกฏหมายและบริหารเมืองของพวเขา”

เปิดความเข้าใจถึงความเป็นมาของ “เทศบาล” ในฐานะหน่วยการเมืองของประชาชนที่อยู่ท่ามกลางสมรภูมิระหว่าง “การกระจายอำนาจ” และ “การรวมศูนย์อำนาจ” ตลอดช่วงเวลาทางประวัติศาสตร์

“เทศบาล” ดูจะเป็นหน่วยการเมืองที่เกือบทุกคนรู้จักกันเป็นอย่างดีเพราะไม่เพียงจะเป็นหน่วยการเมืองระดับพื้นที่อันใกล้ชิดกับผู้คน หากแต่เทศบาลยังเป็นหน่วยการเมืองระดับเล็กที่สุดที่ผู้คนเข้ามามีส่วนร่วมอย่างยาวนาน ในฐานะตัวแทนอันสำคัญของแนวคิด “กระจายอำนาจ”

เฉกเช่นเดียวกับแบบแผนทางการปกครองทั้งหลายในโลกนี้ เทศบาลดูจะมีจุดกำเนิด แนวคิด และพัฒนาการอันเต็มไปด้วยการถกเถียง ต่อรองและการควบคุม โดยเฉพาะระหว่าง “อำนาจส่วนกลาง” และ “การรวมศูนย์อำนาจ” กับ “อำนาจของประชาชน” และ “การกระจายอำนาจ”

เทศบาล: พื้นที่ เมือง และกาลเวลา ที่ท่านถืออยู่ในมือเล่มนี้ เป็นหนังสือที่ภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์ ผู้เขียนได้เล่าเรื่องราวของจุดกำเนิดและพัฒนาการของเทศบาล ที่มาพร้อมกับการบริหารจัดการเมืองและแนวคิดของการกระจายอำนาจ รวมถึงการเป็นหน่วยประชาธิปไตยพื้นฐาน

หนังสือเล่มนี้จะทำให้ผู้อ่านเข้าใจถึงแนวคิดเริ่มต้นของเทศบาลในประเทศไทย ข้อจำกัดและปัญหาในช่วงแรกเริ่ม ความพยายามควบคุมเทศบาลของรัฐส่วนกลาง และการสร้างประชาธิปไตยพื้นฐานในเขตเมือง อันจะทำให้เห็นได้ถึงกระแสธารของเทศบาลที่อาจมิได้เป็นเส้นตรง หากแต่คดโค้งและเต็มไปด้วยคลื่นลมที่ถาโถมเข้าสู่การดำรงสถานะตามเป้าหมายแรกเริ่มของเทศบาล

สารบัญ

คำนิยม

คำนำสำนักพิมพ์

บทนำ

เมือง-เทศะ-พื้นที่ กับ นิยามที่ควรรู้

อำนาจของประชาชน กับ เทศบาลที่ยึดโยงกับประชาชน

ปฏิบัติการในพื้นที่ทางกายภาพของเมือง

บทที่ 2 กำเนิดเทศบาล: ความเป็นเมืองและประชาธิปไตยใกล้ตัว

เมืองสมัยใหม่และการจัดการยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์

ก่อนกำเนิดเทศบาล: สุขาภิบาล เครื่องมือจัดการเมืองของชนชั้นนำสยาม

ปัญหารวมศูนย์อำนาจการเมืองและการจัดการท้องถิ่นในนามสุขาภิบาลหัวเมือง

ความเป็นเมืองและกำเนิดเทศบาล

เทศบาลและความเป็นเมืองในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2

สรุป

บทที่ 3 เทศบาลและความเป็นเมืองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 และทศวรรษ 2490

สังคมเศรษฐกิจการเมืองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2

การเปลี่ยนแปลงพื้นที่เมืองโดยชุมชนจีนในทศวรรษ 2490: เมืองแห่งการค้าและบริการ

พื้นที่ส่วนกลาง: การควบคุมภายใต้สถานการณ์ที่รัฐไร้เสถียรภาพ

โครงงานด้านสาธารณูปโภคฉลอง 25 พุทธศตวรรษ

พื้นที่ส่วนภูมิภาค: เมืองกับข้าราชการมหาดไทย

พื้นที่ส่วนท้องถิ่น: ความเสื่อมถอยของอำนาจประชาธิปไตยใกล้ตัว

สรุป

บทที่ 4 ความเป็นเมืองที่ขยายตัวและการลดอำนาจการเมืองของเทศบาลในยุคอวสานประชาธิปไตย ทศวรรษ 2500

พื้นที่ส่วนกลาง: เมืองตามแผนพัฒนาและสงครามเย็น

พื้นที่ส่วนภูมิภาค: เมืองราชการในยุคเผด็จการ

พื้นที่ส่วนท้องถิ่น: อวสานของประชาธิปไตยใกล้ตัว

สรุป