พระยอดเมืองขวาง ผู้ปลุกสยาม สู้ "เจ้าอาณานิคม" พลเอก นิพัทธ์ ทองเล็ก

พระยอดเมืองขวาง ผู้ปลุกสยาม สู้ "เจ้าอาณานิคม" พลเอก นิพัทธ์ ทองเล็ก สำนักพิมพ์ มติชน พิมพ์ครั้งแรก ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๘ มี ๑๖๐ หน้า
เรื่องราวของวีระบุรุษสยาม “พระยอดเมืองขวาง” ผู้ปกป้องด่านหน้าของไทยซึ่งต้องพิพาทกับอินโดจีนฝรั่งเศส ต้องเผชิญกับฝรั่งเศสที่จ้องจะครอบครองดินแดน เวียดนาม ลาว และกัมพูชา

เนื้อเรื่อง เริ่มจาก มองซิเออร์ ปาวี รองกงศุลฝรั่งเศส คุมทหารเข้ายึดเมืองคำม่วน อดีตเคยเป็นของญวน ซึ่งขณะนั้นอยู่ในเขตสยาม แต่ถูกพระยอดเมืองขวางปฎิเสธ ฝรั่งเศสเอากองกำลังทหาร (ญวน) ปิดล้อม และเกิดข้อพิพาทกันตลอด จนเป็นที่มาเหตุการณ์ ร.ศ.112

ระหว่างนั้น ศาลตัดสินจำคุกพระยอดเมืองขวางข้อหาฆ่าคนตายเป็นเวลา 20 ปี ก่อนที่พระยอดเมืองขวางจะเสียชีวิตจากวัณโรคกระนั้นฝรั่งเศสก็ยังจองเวรไม่เลิก จนเกิดวิกฤตการณ์ที่ปากน้ำ สมุทรปราการ สยามใช้ปืนใหญ่ยิงเรือรบฝรั่งเศสที่บุกรุกเข้ามา แต่กลับถูกฝรั่งเศสเข้ายึดจันทบุรีและตราด

ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของยุคสมัยในเวลาต่อมา ฝรั่งเศสพ่ายแพ้ให้กับกองทัพเวียดมินห์ก่อนจะถอนตัวออกจากความขัดแย้ง อันเป็นช่วงเวลาเดียวกับที่ประเทศในยุโรป นับแต่ ฝรั่งเศส รัสเซีย อังกฤษ และชาติอื่นๆ ต่างเข้าหาสยาม เพื่อต้องการค้าขาย เผยแพร่ศาสนามากกว่าการล่าอาณานิคม จนถึงสงครามโลกครั้งที่ 2
แม้เรื่องราวความขัดแย้งระหว่างสยามกับฝรั่งเศสจะจบลงไปอล้ว แต่กรณีพระยอดเมืองขวางนั้นก็เป็นเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ เป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้ประเทศชาติได้รับการปฏิรูปครั้งใหญ่ และเป็นวีรกรรมของข้าราชการระดับล่างที่มีความซื่อสัตย์ เสียสละ เป็นแบบอย่างให้คนรุ่นหลังได้ยกย่องในฐานะวีรบุรุษของชาติสืบไป