เมื่อสยามพลิกผัน ว่าด้วยกรอบมโนทัศน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่ ธงชัย วินิจจะกูล

บทความในเล่มนี้ล้วนเป็นงานที่ผู้เขียนทำอย่างเพลิดเพลิน ต่างจากการเขียนเพื่อเผชิญหน้าสะสางความจริงที่แสนเจ็บปวดอย่างกรณี 6 ตุลา หรือเขียนเรื่องการเมืองอันน่าหดหู่แถมยังอาจพลาดโดนข้อหาเหลวไหลได้อีก ประวัติศาสตร์การเปลี่ยนผันสู่ยุคสมัยใหม่ โดยเฉพาะความต่อเนื่องและไม่ต่อเนื่องของภูมิปัญญาต่างยุคสมัยกัน เป็นปริศนาซับซ้อนพิสดารที่ชวนให้ขบคิดอย่างไม่มีสิ้นสุด ความเพลิดเพลินทางปัญญามาจากการได้จมดิ่งลงไปคิดกับปริศนามากมาย ต้องใช้ทั้งจินตนาการและความคิดวิพากษ์วิจารณ์ไม่หยุดหย่อน
-ธงชัย วินิจจะกูล

ธงชัยปักหมุดศึกษาทั้งพื้นที่และเวลา (space and time) ที่สยามเกิดการปะทะปรับแปรในด้านต่างๆ โดยหยิบยกเอาเรื่องเล่าฝังหัวคนไทยมาพลิกมุมอธิบายใหม่ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องคอขาดบาดตายอย่างดินแดนที่จะเสียไปไม่ได้สักตารางนิ้ว เรื่องชวนซาบซึ้งใจอย่างวีรกษัตริย์ผู้รักษาเอกราชของชาติ เรื่องความศิวิไลซ์ของไทยที่มีอารยธรรมเก่าแก่มาแต่สมัยสุโขทัย เรื่องตัวตนไทยที่เกิดมีขึ้นได้จากการสร้างคนอื่นในผืนดินตน เรื่องพุทธศาสนาเหนือกว่าศาสนาอื่นใดในโลก ความรู้สึกทั้งรักทั้งชังตะวันตกมรดกสมบูรณาญาสิทธิราชย์ในประชาธิปไตยแบบไทยๆ การปะทะกันของขนบประวัติศาสตร์สองแบบ ไปจนถึงเรื่องความคับแคบของวงวิชาการไทยและนิติรัฐแบบไทยๆ
-สำนักพิมพ์ฟ้าเดียวกัน

บทที่ 1 กรอบมโนทัศน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่ (เค้าโครงสังเขป)
บทที่ 2 ปรับตัวปรับใจเพื่ออยู่กับโลกตะวันตก: ยุทธศาสตร์ทางภูมิปัญญาที่แบ่งโลกเป็นสองส่วน และแนวคิดหลังตะวันตกนิยมในสยาม
บทที่ 3 มนุษยศาสตร์ในสังคมไทยกับความจริงสองระดับของประวัติศาสตร์ไทย
บทที่ 4 ประวัติศาสตร์นิพนธ์สมัยใหม่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้: กรณีประวัติศาสตร์ราชาชาตินิยมของประเทศไทย
บทที่ 5 กุ ลอบ ลอก แต่งแบบไพร่ๆ ความผิดของ ก.ศ.ร.กุหลาบ ที่ตัดสินโดยนักประวัติศาสตร์อำมาตย์
บทที่ 6 การแก้ต่างในพุทธศาสนากับความเป็นมาของศาสนาเปรียบเทียบในสยาม
บทที่ 7 บททดลองเสนอ: อภิสิทธิ์ปลอดความผิด (Impunity) และความเข้าใจสิทธิมนุษยชนในนิติรัฐแบบไทยๆ