ความเป็นมาของความคิดทางการเมืองในสยามไทย ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ

บทความวิเคราะห์และตีความว่าด้วยความคิดของไพร่กระฎุมพีแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ในระยะก้าวผ่านจากสังคมไทยเดิมมาสู่การเป็นสังคมสมัยใหม่

ในประวัติศาสตร์อันยาวนานของอาณาจักรและรัฐสยามไทย ชนชั้นนำประสบความสำเร็จในการสร้างอุดมการณ์ในการปกครองที่เป็นผลด้านบวกต่อตนเองได้ค่อนข้างสมบูรณ์แบบ กระทั่งกลายเป็นอำนาจนำที่ไร้การต่อต้านและคัดค้านจากคนอื่นๆ ทำให้การปกครองสามารถสร้างความสงบและความเรียบร้อยเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันได้สูงมากเมื่อเทียบกับอาณาจักรและรัฐอื่นๆ

แต่ในเวลาเดียวกันความสำเร็จนี้ก็นำมาซึ่งสภาพของผู้คนที่ไม่อาจคิดและกระทำอะไรที่เป็นอิสระ และมีวิจารณญาณของตนเองได้อย่างแท้จริง เหมือนกับเด็กที่ไม่รู้จักโต

ดังนั้นระบบราชการและการบริหารต่างๆจึงตกในสภาพของการไร้ประสิทธิภาพและสมรรถภาพเสียเป็นส่วนใหญ่ การแก้ไขที่ผ่านมาก็ทำโดยการแต่งตั้งหัวหน้าคนใหม่ที่มีอำนาจและอาจมีวิธีทำงานดีกว่าเก่าระดับหนึ่ง แต่ก็ได้ผลในระยะสั้น เหมือนกับการเวียนว่ายในเขาวงกตที่ไม่อาจทะลุผ่านออกไปได้

- บางส่วนจากคำนำ โดย ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ