ข้อมูลประวัติศาสตร์ : สมัยบางกอก ศาสตราจารย์ขจร สุขพานิช

หนังสือนี้ประกอบด้วยบทความ ๑๕ บท  บางบทความเขียนขึ้นนานแล้ว และได้ตีพิมพ์เป็นเล่นโดยกรมวิสามัญศึกษาเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๖ เพื่อเป็นหนังสืออุเทศแก่ผู้ใฝ่ใจในวิชาประวัติศาสตร์ไทย แต่ก็มีหลายบทความที่เขียนขึ้นหลัง พ.ศ. ๒๕๐๖ แม้แต่เขียนขึ้นเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ ก็มีอยู่ ๒ บทความ ซึ่งบทความนี้ยังไม่เคยตีพิมพ์เป็นเล่มเลย เพิ่งจะมาปรากฏเป็นรูปเล่มในคราวนี้เอง

แต่ในบทความทั้ง ๑๕ บทความในหนังสือนี้ มีเรื่องอัจฉริยะของขุนหลวงตาก และเรื่องนโยบายผูกมิตรของ ร.ด เกี่ยวกับญวน ซึ่งข้าพเจ้าเพิ่มเขียนขึ้น ยังไม่เคยตีพิมพ์มาก่อน เป็นการเขียนขึ้นเพื่อความเป็นธรรมแต่ขุนหลวงตาก และเพื่อสดุดียกย่องพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ในความเป็นรัฐบุรุษของพระองค์ เรื่องที่เขียนขึ้นเพื่อความเป็นธรรมแด่ขุนหลวงตากและเรื่องวิเทโศบายของ ร.๑ อันให้ผลดีแก่ประเทศชาติเป็นระยะยามนานร่วมร้อยปี ยังไม่มีใครเขียนมาก่อน ข้าพเจ้าจึงขอเสนอแด่ท่านทั้งหลายเพื่อพิจารณาและทดสอบในโอกาสนี้ด้วย