ทางกลับ The Road Back by Erich Maria Remarque เอริค มาเรีย เรอมาร์ค ผู้เขียน แนวรบด้ายตะวันตกเหตุการณ์ไม่เปลี่ยนแปลง ประยูร บุนนาค แปล

    
     "ประยูร บุนนาค ได้แปลหนังสือเล่มนี้และลงพิมพ์ครั้งแรกในหนังสือพิมพ์ "ทหารบก" เมื่อปี พ.ศ.2475-76 แต่ได้ชงักไปเมื่อคราวเกิดกบฏบวรเดช โดยต้องไปราชการเพื่อช่วยทำการปราบกบฏ และเว้นจากการแปลต่อไปกว่า 4 ปี จนกระทั่งมาเริ่มแปลใหม่จนจบเมื่อปลายปี พ.ศ.2480
อีริค มาเรีย เรอมาร์ค เป็นนักเขียนเยอรมัน เขาถูกเกณฑ์เข้าเป็นทหารในสงครามโลกครั้งที่ 1 ในขณะอายุ 18 ปี ในระหว่างเป็นทหารเขาได้รับบาดเจ็บหลายครั้ง งานเขียนที่สร้างชื่อเสียงให้แก่เขามากที่สุดเล่มหนึ่งคือ แนวรบด้านตะวันตกเหตุการณ์ไม่เปลี่ยนแปลง (All Quite onthe Western Front)

ถ้าเปรียบแล้ว "แนวรบด้านตะวันตกฯ" แสดงให้เห็นถึงภาพของทหารหนุ่มที่จากบ้านเกิด อนาคตอันสดใสแต่ต้องไปอยู่กลางสมรภูมิรบอันยาวนานของสงครามโลกครั้งที่1 และได้รับรู้ถึงความโหดเหี้ยมของสงคราม ความสูญเสีย เห็นเลือด และต้องดิ้นรนให้มีลมหายใจเหลืออยู่ในสมรภูมิ "ทางกลับ" ก็เสมือนเป็นภาคต่อจากนั้น ภาพของทหารของชาติที่แพ้สงคราม ไม่มีเหรียญตราเกียรติยศใดๆหลงเหลือให้ ต้องกลับมาผจญภัยความอดอยากยากไร้ดิ้นรนเพื่อให้พ้นความหิวโหยเนื่องจากการปฏิวัติของประเทศ อนาคตสูญสลายไร้ทิศทาง หลายคนไม่สามารถตั้งต้นชีวิตใหม่ได้เนื่องจากภาพความหลังในสมรภูมิยังตรึงแน่นอยู่ในใจและมักแทรกขึ้นมาตลอดเวลาไม่ว่ายามหลับหรือยามตื่น ยามทุกข์หรือยามสุข สะท้อนออกมาคล้ายกับชีวิตจริงของผู้เขียนที่ได้เผชิญอยู่กับชีวิตหลังสงคราม..."