อธิบายมิลินทปัญหา วศิน อินทสระ

"มิลินทปัญหา" นับว่าเป็นปุจฉาวิสัชชนาอันแสดงถึงความเลอเลิศทางปัญญาครั้งยิ่งใหญ่ที่สุดหลังพุทธปรินิพพาน (ราว ๔๐๐-๕๐๐ ปี) ระหว่างมหาปราชญ์แห่งยุค ๒ ท่าน

ลักษณะพิเศษที่ทำให้ "มิลินทปัญหา" มีความโดดเด่นจากตำราทางพุทธศาสนาเล่มอื่น คือ กลวิธีในการแจกแจงแสดงธรรมที่ใช้เป็นแนวทางหลักคือ การใช้ปฏิปุจฉาลักษณะ โดยการย้อนถาม-ตอบกันไปมา และการใช้อุปมาลักษณะ คืออธิบายโดยใช้การเปรียบเทียบ ซึ่งพระนาคเสนเถระใช้ในการโต้ตอบปัญหากับพระเจ้ามิลินท์ ทำให้เรื่องที่ลึกซึ้ง เห็นได้ยากเข้าใจได้ยาก กลับแจ่มแจ้งชัดเจนอย่างหมดข้อสงสัยใดๆ

พระนาคเสนเถระ ตอบปัญหาพระยามิลินท์ด้วยความฉลาดรอบรู้และแหลมคม มีอุปมาอุปไมอันเหมาะเจาะหาที่เปรียบได้ยากเกียรติคุณของท่านระบือไปทั่วโลก (มิลินทปัญหาฉบับภาษาอังกฤษก็มีชาวต่างประเทศผู้สนใจพระพุทธศษสนาคงรู้จักหนังสือเล่มนี้ดี)

แนวอธิบายของข้าพเจ้าอาศัยพระพุทธมติเป็นหลัก และมิได้ขัดแย้งคำอธิบายของพระนาคเสนแต่ประการใดเลย คงอาศัยแนวของท่าน และอธิบายให้ละเอียดยิ่งขึ้นด้วยสำนวนและภาษาปัจจุบัน

พระนาคเสนเถระเป็นพระอรหันต์ ถึงพร้อมด้วยปฏิสัมภิทา คือ ความแตกฉานในอรรถ ในธรรม ในภาษา และในปฏิภาณ คำตอบของท่านต่อพระยามิลินท์ จึงน่าทึ่งเป็นอันมาก ผู้สนใจพระพุทธศาสนาควรได้อ่านหนังสือเล่มนี้เป็นอย่างยิ่ง