จดหมายเหตุรายวัน ฉบับชำระใหม่ สมเด็จพระบรมราชปิตุลาธิบดี เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ

๑๓๕ ปี (พ.ศ. ๒๔๒๐-๒๕๕๕) ถือเป็นปีครบวันประสูติของสมเด็จพระบรมราชปิตุลาธิบดี เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ

๑๑๘ ปี (พ.ศ.๒๔๓๗-๒๕๕๕) ถือเป็นปีครบวันสวรรคตของสมเด็จพระบรมราชปิตุลาธิบดี เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ

สมเด็จพระบรมราชปิตุลาธิบดี เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ ทรงเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์ใหญ่ ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวีพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า แล้วทรงเป็นพระบรมโอรสาธิราชสยามมงกุฎราชกุมาร พระองค์แรกในราชวงศ์จักรี เมื่อครั้ง สมเด็จพระบรมราชปิตุธิบดี เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศยังทรงเป็น “ฟ้าชายใหญ่” ก็ทรงเป็นที่สนิทเสน่หาของพระบรมชนกนาถพระราชมารดา พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชบริพารทั้งฝ่ายหน้าฝ่ายในกันทุกพระองค์/องค์/คน ทรงเป็น “เด็ก” ที่เฉลียวฉลาด ช่างสังเกตและจดจำในสิ่งที่ได้ผ่าน “สายพระเนตร” เป็นอย่างดี และที่สำคัญคือ ทรงมีน้ำพระทัยเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่กับผู้ที่ใกล้ชิดพระองค์ทั้งสิ้น  สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ เมื่อทรงมีพระชนมายุครบ ๕ ปี ก็ได้รับพระราชทานสมุดบันทึก (Diary) เป็นของขวัญจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือ “ทูลหม่อนบน” ดังปรากฎข้อความหน้าบานแพนกในฉบับพิมพ์ ปี พ.ศ. ๒๔๙๙ ว่า “พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานสมุดสำหรับจดบันทึกรายวันเป็นของขวัญวันประสูติ เมื่อมีพระชนม์ได้ ๕ ปี จึงได้ทรง” 

การได้รับไดอารี่ครั้งนี้ทำให้พระองค์ทรงดีพระทัยมาก แล้วจากนั้นก็ได้ทรงบันทึกนับแต่นั้นมา คือ เริ่มวันแรก เมื่อวันพุทที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๒ ทว่ามิได้ทรงบันทึกด้วยพระองค์เอง แต่ทรงเล่าถวายพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดี กรมหลวงสมรรัตส์สิริเชษฐ ซึ่งทรงเป็นทั้ง "สมเด็จป้า" และ "พระอภิบาลฝ่ายใน" รวมทั้งเจ้านายบางพระองค์ที่คอยทรงจดตาม "คำบอกเล่า" ของพระองค์ ดังข้อความหน้าบานแพนกในฉบับพิมพ์ ปี พ.ศ. ๒๔๙๙ ว่า "เข้าใจว่าในชั้นเดิมเพียงทรงเล่าถวาย "ป้าโสม" คือพระเจ้าบรมวงศ์ชั้น ๔ พระองค์เจ้าโสมาวดี กรมหลวงสมรัตน์สิริเชษบฐ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์นั้นหรือใครอีกบ้างได้จดรับสั่งลงไว้ในสมุดนี้ทุกๆคืน ครั้งภายหลังเมื่อทรงพระเจริญวัยขึ้นมีพระชันษาได้ ๘ ปีแล้ว จึงทรงบันทึกด้วยพระองคืเองต่อมาดั่งเช่นตอนที่ทรงบันทึกเรื่องลงสรง เป็นเนื้อความละเอียดลออเกี่ยวกับราชประเพณีและเรื่องอื่นๆ อีกภายนอกภายในพระราชฐาน สุดแต่ได้ทรงสดับหรือทอดพระเนตรเห็นอะไร" ..